Tau los lawm ntev, Asmesliskas tsis nco cov neeg pab nws nyob rau hauv tsov rog Secret War lub sijhawm 1960 mus rau 1970. Tiamsis qhov tsis nco ntawd pauv lawm. Pib hauv Sheboygan, WI lawm. Vim muaj Steve Schofield txhawb nqa heev.
Steve Schofield hais tias, “Cov Hmoob tuaj rau tebchaws Asmesliskas, tiamsis tsis muaj leejtwg tsoom fwv tsev dawb yuav los mus qhia rau Asmesliskas pejxeem hais tias ua li cas Hmoob thiaj li tau tuaj, qhov tsis qhia ntawd yog tsoom fwv tseem npog.” Steve muaj 61 xyoo, nyob rau hauv lub zos Newton, WI. Nws yog ib tug nais tub rog muaj lub xab (major). Nws hais tias, “Lub sijhawm tamsim no yeej tseem tsis tau muaj leejtwg to taub vim li cas Hmoob tuaj Asmesliskas, kuv xav zoj, kuv twb yog tus paub thiab pom los mus, yog kuv tsis hais tawm ces, tshais yuav tsis muaj leejtwg yuav hais.”
Schofield, yog ib tug tubrog kho mob lub sijhawm 1968 nyob rau hauv nyaj laj teb. Tsis tas li nws yog ib tug tubrog kho mob lub sijhawm 1969 mus rau 1975 nyob rau Lostsuas tebchaws. Nws pab kho Hmoob thiab Nplog thaum raug mob sib tua nrog nyaj laj. Cov tub nrog ntawd yog Special Guerrilla Units (SGU).
Tshaj lawm phav phav leej tau tuag vim yog muaj qhov tsov rog no (Secret War).
Lub lag zeb nco txog Nplog, Hmoob, thiab Asmesliskas cov qub tub rog muaj nyob rau hauv Sheboygan’s Deland Park. Muab fij lub xya hli ntuj, hnub kaum tsib, xyoo 2006 – yuav muab sawvdaws cov zaj dab neeg cov los mus qhia pejxeem uas tsis tau hnov, Schofield hais, nws pab nws lub dag zog, qhia thiab ntuas, tsim nyiaj txiag, lub lag zeb thiaj li tiav lawm.
Schofield hais tias, “Lub tseem ntsiab yog qhia kom sawvdaws paub, vim tsawg leej paub xwb.” Cov Hmoob tuag lawm coob leej. Nees nkaum feem pua (20%) txiv neej Hmoob tau tuag lub sijhawm ua rog ntawd.
Cov npe ntawm pua pua leej Hmoob cov qub tubrog uas tau tuag lawd. Thaum tshawb tau-yuav muab coj mus txaug rau hauv daim lag zeb ua raug nqi $140,000. Qhov no yog thawj thawj daim lagzeb nco txog Hmoob tus txiaj ntsim muab txojsia pauv tebchaws.
Tsav Yaj, hauv Hmong Mutual Assistance Association of Sheboygan, hais tias Schofield tseem ceeb heev vim yog tsis muaj nws ces daim lagzeb no yuav tsis tshwm sim. Thaum pib los mus, Sheboygan cov tub khiav haujlwm tsis pom zoo. Tiamsis Schofield thiab sawvdaws tsis tso tseg tam sim no thiaj li tiav lawm.
Tsav hais tias, “Steve yog ua haujlwm sib zog heev, tau los mus qhia tsoom fwv Sheboygan los mus to taub Hmoob pab Asmesliskas ua rog Lostsuas tebchaws. Nws yeej ua haujlwm nrog Hmoob lub sijhawm ntawd, nws thiaj li yog tus ua tau lav tham rau Hmoob.”
Schofield lub dag zog nrov thoob plaws Asmesliskas. Thaum lub rau hli ntuj nws yeej kev qhuas nyob rau hauv Special Forces Association nyob rau hauv Fayetteville, NC.
Schofield hais, “Yog leejtwg mloog ces kuv yuav qhia txog Hmoob. Feem ntau neeg zoo siab thiab hais ua tsaug rau Hmoob. Feem tsawg hais tias ua tsaug kuv tau qhia lawv, vim lawv yeej tseem tsis tau paub li.”
Schofield hais tias nws tus kheej kiag twb tsis paub hais tias xyov yuav ua li cas nyob rau hauv xyoo 1969 hauv U.S. Agency for International Development.
Kuv yeej tsis paub yuav xav li cas li. Asmesliskas txwv tsis pub leejtwg hais tawm li. Tiamsis lub sijhawm ntawd pom lub tshav nyooj hoom hauv Looj Ceeb loj heev, leem av dub nciab (Tiamsis tsis muaj nyob hauv ntawv). Tsuas pom phav phav leej Hmoob hnav khaub ncaws tub rog sia phom nrog ncig. Tsis tas li neeg coob heev.”
Schofield ua tub rog khov mob xyoo 1969 nrog USAID, nrog Special Forces, ya mus ya los rau nyaj laj tebchaws, Lostsuas, Qhab Mim tebchaws. Nws raug tua tsis tuag, thiaj li tau txais lub xab pajyeeb (purple heart), thiab Huabtais Asmesliskas tsab ntawv zoo.
Nyob rau hauv Hmoob zejzog, lub sijhawm tsov rog ntawd. Schofield saib ob lub tsev kho mob nrog Hmoob.
Ya thiab tsaws tshaj lawm 20 zaus tauj ib hnub. Nyob rau xyoo 1973, nws lub nyooj hoom raug nyaj laj tua raug, nws tau pom lub tshav nyooj hoom raug tua, thiab nplaum tua tuaj rau nws qhov chaw ua haujlwm. Nws tau pom hais tias txojkev tsov rog no txaus ntshai kawg li.
Schofield hais tias, “Tsis paub hais li, kuv nco nyob rau xyoo 1972, cov nyooj hoom tshuab mas kwv 100 tus tub rog tauj ib hnub. Txog tav su xwb ces kuv npliag nplaws ntshav.”
Schofield zoo siab nrog Hmoob tua nyaj laj thiab tiv thaiv tebchaws.
Schofield hais tias, “Hmoob ua tsov rog keej heev hauv hav zoo, ib tauj ib, tiamsis thaum muab coj los mus ua tej pab. Hmoob sawb lawj kiag.”
“Xyoo 1969 twb muaj tub hluas Hmoob 12 xyoos mus ua tub rog lawm, vim cov laus tuag tas lawm. Xyoo 1973, kuv tsuas pom 8 xyoo thiab 10 xyoo khiav qhov txhia qhov chaw lawm xwb. Kuv tseem muaj ib daim duab nrog cov hluas 12 xyoos sia phom M-16. Kuv muab txawb cia saum kuv lub rooj.” Schofield.
Schofield hais tias kuv hlub Hmoob heev. Raws li kuv hlub ces yog cia lawv ua teb rau kuv daim av. Kuv tuaj mus koom tej koobtsheej. Tiamsis lub sijhawm no yog lub tebchaws no yuav tsum nrog kuv hlub Hmoob thiab pom tau hais tias lawv muab ntshav los pua tebchaws.
Yim muaj neeg nyeem txog Hmoob yim muaj neeg paub txog Hmoob. Qhov tseeb tiag, cov haujlwm no yuav tsum tshwm sim yav tas no lawm.
Comment